Chiến lược sử dụng thêm enzyme vào khẩu phần phổ biến ở gia cầm và heo để tối đa hóa sử dụng năng lượng và protein. Một sự mất cân bằng của hệ vi sinh vật trong hệ thống dạ dày-ruột xảy ra có thể đưa đến như hậu quả là năng suất chăn nuôi bị giảm. Ở điểm này, các giải pháp đa enzyme hiện nay đã đóng vai trò chủ yếu trong chăn nuôi mới hiện đại. Bài tóm tắt lược dịch trong tạp chí AllaboutFeed (9/2016) do Olga Dansen viết với tiêu đề “3 key factors of eubiotic nutrition” nói về vai trò và giá trị của các sản phẩm sinh học eubiotic hiện nay trong dinh dưỡng vật nuôi. Bài viết chuyên đề cập về các enzyme ngoại sinh cộng thêm trong thức ăn có ảnh hưởng tích cực đến tiêu hóa, hấp thu và năng suất vật nuôi độc vị, đôi điều về lecithin thủy phân và các acid béo chuỗi ngắn và vừa với sức khỏe đường ruột. Kết quả tích cực thu được từ những thử nghiệm các sản phẩm công nghệ sinh học này có thể giúp các nhà chăn nuôi và nghiên cứu gia cầm và heo tham khảo. Sau đây là những nội dung tóm tắt.   

            Dinh dưỡng của các sản phẩm sinh học: Một sự cân bằng của hệ vi sinh vật trong hệ thống dạ dày-ruột còn được cho là chung sống có lợi (eubiosis). Đây là một trong những nguyên tắc cơ bản để tối ưu hóa năng suất chăn nuôi gia cầm và heo. Sử dụng protein thực vật và lệnh cấm kháng sinh kích thích sinh trưởng là thách thức thực sự đối với các nhà dinh dưỡng để thiết lập công thức khẩu phần có chất lượng cao đối với vật nuôi cho năng suất cao. Các chất thêm vào trong thức ăn có thể là công cụ rất hữu ích để đẩy mạnh sự chung sống có lợi  và khắc phục tình trạng mất cân bằng của hệ vi sinh đường tiêu hóa, như chứng loạn khuẩn ruột. Chiến lược kết hợp giữa kỹ thuật dinh dưỡng với sử dụng các chất cộng thêm hiện đại khác nhau trong thức ăn có thể được xác định như sự dinh dưỡng sinh học tốt. Hình 1 biểu diễn chiến lược chủ yếu của dinh dưỡng sinh học tốt, đó là:

- Bước 1 là giải phóng năng lượng và protein từ thức ăn.

- Bước 2 là tối đa hóa sự hấp thu các chất dinh dưỡng.

- Bước 3 là quản trị hệ vi sinh vật dạ dày-ruột tối ưu và sức khỏe toàn diện.

Hình 1: Chiến lược dinh dưỡng chủ yếu của sản phẩm sinh học

            Tối ưu hóa sử dụng năng lượng và protein: Năng lượng là phần đắt giá nhất trong khẩu phần vật nuôi độc vị và được cung cấp chủ yếu từ hạt ngũ cốc (bắp, lúa, kê, mạch, đậu). Bắp và mì được dùng rộng rãi như nguồn năng lượng. Các enzyme phân giải xơ như xylanase, beta-glucanase và cellulase chỉ cho thấy có kết quả tốt ở những khẩu phần điển hình dựa vào lúa mì. Khô đậu nành là nguồn protein thực vật chủ yếu chứa các polysaccharide không tinh bột (NSP), là các arabinoxylan, pectin và beta-glucan. Các loại đậu như đậu Hà Lan, đậu lupine và đậu khác đang thu hút sự quan tâm làm nguồn protein trong dinh dưỡng vật nuôi. Tuy nhiên, những loại hạt đậu này chứa lượng quan trọng các alpha-galactoside như raffinose, stachyose và verbascose, cùng những lượng nhỏ mannan, có ảnh hưởng tiêu cực đến sự hấp thu chất dinh dưỡng. Nhưng vi khuẩn ở phần ruột sau có thể trao đổi những loại đường này thành CO2, H2 và CH4, gây ra chứng rối loạn tiêu hóa. May thay, nghiên cứu đã chỉ ra tác động trên năng suất chăn nuôi và hiệu quả chi phí về phá hủy các oligosaccharide này với các enzyme như alpha-galactosidase và beta-mannase.

            Phương pháp đa enzyme: Để thu được lợi ích đầy đủ từ khẩu phần chứa hạt ngũ cốc và những nguồn protein thực vật chứa xơ cao, hệ đa enzyme có chứa enzyme phân giải xơ như alpha-galactosidase, beta-mannase và pectinase đã tập trung được sự chú ý lớn. Hơn nữa, sự sản xuất các enzyme nội sinh ở vật non có thể là chưa đủ. Vì thế, bổ sung protease và alpha-amylase là cần thiết để tối ưu hóa sử dung protein và tinh bột. Hiện tại, hệ đa enzyme chứa các enzyme phân giải xơ như đề cập ở trên, cùng với các enzyme phân giải NSP, alpha-amylase và protease đều có lợi đối với khẩu phần của gia cầm và của heo. Dựa trên thực tế này, công ty Framelco đã phát triển sản phẩm ‘FRA Octazyme C Dry’ chứa 8 enzyme hoạt động là xylanase, beta-glucanase, cellulase, pectinase, alpha-galactosidase, mannanase, alpha-amylase and protease. Tác động có lợi của sản phẩm này đã được thừa nhận trên cả gà thịt và heo con. Tại một viện nghiên cứu độc lập ở Hà Lan đã làm thử nghiệm trên heo con. 60 heo con sau cai sữa nhận được 50 g chất cộng thêm này cho mỗi tấn thức ăn trong 6 tuần (nhóm TN), so với nhóm khác cũng có 60 heo con thì không (đối chứng). Thể trọng trung bình lúc bắt đầu là 6,5 kg là tương tự nhau trong cả 2 nhóm. Thể trọng sau 6 tuần đã cao hơn có ý nghĩa ở nhóm heo nghiên cứu (Bảng 1). Hệ số chuyển hóa thức ăn cũng được cải cải thiện có ý nghĩa ở những heo khi được cho ăn chất cộng thêm này.

            Đối với thí nghiệm trên gà, năng suất gà thịt cũng được cải thiện khi 50 g sản phẩm này được thêm vào trong 1 tấn thức ăn cơ sở dựa vào bắp. Hình 2 chỉ cho thấy thể trọng của gà thịt cao hơn rõ rệt khi được cho chất cộng thêm này trong thức ăn. Hệ số chuyển hóa thức ăn cũng có cải thiện rõ rệt trong toàn bộ thời kỳ thí nghiệm.

Hình 2: Kết quả trên năng suất gà thịt (Đối chứng và ‘FRA Octazyme C Dry’)

            Tối đa hóa hấp thu chất dinh dưỡng: Khi thức ăn được phân giải thích hợp thành các đơn dưỡng chất chúng sẽ được hấp thu ở ruột non để vật nuôi sử dụng trong trao đổi chất. Các dưỡng chất nhũ hóa như các lecithin thủy phân (cũng gọi là các lysolecithin) sẽ có lợi cho sự hấp thu. Lecithin đậu nành được thủy phân sẽ có mức cao đặc trưng hơn của lysophosphatidylcholine (LPC) và lysophosphatidyletanolamine (LPE). LPC và LPE là hai thành phần quan trọng trong màng kép lipid của màng tế bào, nâng cao khả năng hấp thu dưỡng chất chung và đặc biệt là cải thiện khả năng tiêu hóa mỡ. Vì thế, bước thứ hai của sản phẩm dinh dưỡng sinh học có thể là cộng thêm lecithin thủy phân, như ‘FRA LeciMax Dry’. Thêm chừng 500g sản phẩm này cho mỗi tấn thức ăn heo con cai sữa sẽ cải thiện tăng trọng rõ rệt so với đối chứng (tương ứng 405 với 376 g/ngày, P=0,038) và HSCHTA (tương ứng 1,54 với 1,72 P=0,005). Vì mức ăn vào khác nhau không có ý nghĩa nên kết quả này chỉ cho thấy sự cộng thêm lecithin thủy phân đã góp phần tối đa hóa sự hấp thu dưỡng chất.

            Quản trị hệ vi sinh dạ dày-ruột: Các axit béo chuỗi ngắn và vừa đã được bổ sung rộng rãi do những ảnh hưởng có lợi của chúng đến sức khỏe chung và năng suất vật nuôi. Tuy nhiên, theo nghiên cứu khoa học, alpha-monoglycerides của các axit béo này có tác động kháng khuẩn mạnh hơn nhiều. Vì các alpha-monoglycerides của các axit béo chuỗi ngắn có hoạt tính kháng khuẩn G(-) hơn và các alpha-monoglyceride của các axit béo chuỗi vừa hướng về các vi khuẩn G(+) hơn, những sản phẩm như FRA Gut Balance do công ty Flamenco sản xuất có phổ kháng khuẩn rộng. Điều này có thể giúp sự cân bằng ruột tối ưu, kích thích sức khỏe chung và năng suất. Vì thế các Alpha-monoglyceride phù hợp cho chiến lược chung sống có lợi. Cộng thêm các enzyme chỉ cho thấy có lợi cho sự tiêu hóa thức ăn, với các lecithin thủy phân trợ giúp về hấp thu chất dinh dưỡng và các alpha-monoglyceride bảo đảm sức khỏe ruột tối ưu. Đây là 3 yếu tố chủ yếu về khái niệm dinh dưỡng sản phẩm sinh học để sản xuất vật nuôi khỏe mạnh và tối đa hóa năng suất.                                         

            Nhận xét: Thức ăn chăn nuôi hiện nay sử dụng nhiều loại thực liệu phụ phẩm, có thể chứa nhiều các thành phân khó tiêu hóa như bài tóm tắt đã dẫn, đặc biệt là những loại gia cầm và heo còn non, khi hệ thống enzyme chưa được phát triển hoàn thiện. Giải pháp cộng thêm các sản phẩm sinh học hiện đại như các enzyme, lecithin thủy phân và các axit béo chuỗi ngắn và vừa trong thức ăn vật nuôi độc vị có ý nghĩa giúp tăng cường tiêu hóa hấp thu chất dinh dưỡng, cải thiện sức khỏe ruột và năng suất, tăng hiệu quả sản xuất mà còn giảm được ô nhiễm từ thức ăn không tiêu hóa thải ra ngoài môi trường. Thực tế sản xuất hiện nay, nhiều sản phẩm dinh dưỡng kết hợp, được cộng thêm vào thức ăn loài độc vị đã cho kết quả tốt về tăng trọng và tăng hiệu quả chăn nuôi. Vì vậy, các nhà chăn nuôi gia cầm và heo có thể sử dụng các chế phẩm đa dinh dưỡng của Vemedim Corporation như  Prozyme new, Vita-Yeast, Vitazyme (cho gia cầm) và Vime-6-Way (cho heo) sẽ có lợi cho sức khỏe và cải thiện năng suất vật nuôi.

PGS Bùi Xuân Mến, Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Vemedim